Test ve Envanter

Test ve Envanter

Psikoloji alanında yardımcı olmanın en önemli koşulu danışanı tanımaktan geçer. Bireyi tanımak için öncelikle onun davranışlarının gerisindeki dinamikleri anlamaya çalışmak gerekmektedir. Bunun için geçmişten günümüze birçok test ve envanter kullanılır. Her ne kadar test ve envanterler birlikte anılan kavramlar olsa da aslında farklılıkları vardır.

Psikolojik test ve envanterler farklı alanlarla içli dışlıdır. Bunların başında da eğitim gelir. Hatta ilk psikolojik test de eğitim alanında geliştirilmiştir. 1900’lü yıllarda Catell psikoloji alanında çalışmalara başlamış ve 1904 yılında Fransız devletinin talebiyle Alfred Binet çocukların zihinsel yeteneklerini ölçmek için bir test geliştirmiştir. Bu testin amacı, çocukları zihinsel yeteneklerine uygun okullara yönlendirmek olmuştur. 1905 ve 1916 yıllarında revize edilen bu test, günümüzde hala Stanford Binet adıyla kullanılmaya devam etmektedir.

Psikolojik testler alanındaki bu öncü çalışmanın ardından test ve envanter çalışmaları hız kazanmış, ilgi giderek artmıştır. Pek çok test geliştirilmeye başlanmış, bu testler dünya genelinde eğitim alanında, psikolojik danışmanlık alanında ve daha başka alanlarda kullanılır olmuşlardır.

Psikolojik test ve envanter çeşitleri hem eğitimde hem de diğer alanlarda terapi, danışmanlık ve eğitim programlarının planlanmasında ön değerlendirmeye yardımcı olan araçlar olarak tercih edilmektedir. Bu yüzden psikolojik testlerle birlikte gözlem ve bireysel görüşmeler de önemlidir. Bunun yanında kişiyle ilgili kısa sürede geniş bir yelpazede detaylı bilgi veren psikolojik test ve envanterler eğitimcilerin, psikologların, psikiyatrların, psikolojik danışmanların yetişkinlerde ve çocuklarda sıkça başvurdukları yöntemlerdir. Akademik başarının arttırılmasından bilişsel işlevlerinin geliştirilmesine, duygusal sorunlarının çözülmesinden yetenek ve ilgilerinin değerlendirilmesine kadar pek çok alanda testlerden istifade edilebilmektedir.

Psikolojik Test Nedir?

Psikolojik test kavramı oldukça farklı anlamlarda kullanılabilmektedir. Bu da sabit bir tanım yapmayı zorlaştırmaktadır. Yine de psikolojik test, kişiye ait bir davranış kalıbının standart ve objektif şekilde ölçümüdür. Psikolojik test ve envanter sonuçları kişilerin davranışlarından örnekler verir ve bunu kişinin farklı zamanlardaki davranışlarıyla veya başka insanların davranışlarıyla kıyaslama fırsatı sunar.

Psikolojik testler diğer bilimlerde kullanılan testlerle benzerlik gösterir. Mesela kandaki demir miktarı kan örneği alınarak ölçülmektedir. Psikolog da yetişkin bir bireyin kişilik özelliklerini kişilik testleriyle ölçmektedir. Psikolojik testlerde fiziksel bir değerin ölçülmesi doğrudan mümkün değildir. bu yüzden bu testlerdeki maddelere verilen cevapların kişinin duygu, düşünce, inanç, tutum özelliklerini yansıtan davranışlar olarak kabul edilir. Dolayısıyla psikolojik testler davranışların örneklemidir. Standart koşullar altında elde edilmektedir.

Psikolojik Envanter Nedir?

Psikoteknik araçlar başlıca iki gruba ayrılmaktadır: test ve envanter. Testler yetenek ve becerileri ölçmeye yöneliktir. Envanterler ise yetenek ve becerilerden bağımsız olarak kişiliği tanımaya yöneliktir.

Envanter ile kişinin kişilik, ilgi ve tutumlarıyla alakalı tipik davranışları ölçülür. Envanterler birer psikometrik araçlar olup kişinin kişisel özellikleri açısından pozisyona uygunlukları veya potansiyellerinin belirlenmesi amacıyla kullanılır.

Envanterler başlıca üç grup halinde incelenir. Bunlar ilgi envanterleri, kişilik envanterleri ve davranış envanterleridir. İlgi envanterleriyle kişinin hoşlandığı ya da hoşlanmadığı faaliyetler, meslekler, uğraşlar, eğlence türleri belirlenebilir. Kağıt ve kalemden oluşan bu araçlar bireylerin yetenekleriyle alakalı değildir. Bu nedenle test ifadesi yerine envanter ifadesi ya da anket ifadesi ile isimlendirilmektedir. İlgi envanterlerinde temel varsayım bir meslekte başarılı olan kişinin o mesleğe ilgilerinin yüksek olduğu yönündedir. Dolayısıyla kişiler ilgi duydukları mesleklerde çalışırlarsa daha başarılı olurlar.

Kişilik envanterleri bireylerin kişilik özelliklerini, tipik davranışlarını ortaya çıkarmaya yönelik birtakım anketlerdir. Bireylerin kişilik özellikleri onların kendilerinden ya da onları tanıyanlardan alınabilmektedir. Fakat her iki durumda da hatalar oluşabilir. Kişiliği ölçmenin bir diğer yolu başarı testleridir. Durumsal test olarak da adlandırılan başarı testlerinde kişilerin gerçek yaşamlarına benzer biçimde nasıl davrandıkları, neler yaptıkları incelenir.

Davranış envanterleri özellikle işletmelerde çalışanların davranışlarını tahmin etmeye, tanımaya, olumsuz davranışlarını değiştirmeye yönelik yapılır. Bu envanterler tutum ölçekleri şeklinde düzenlenir ve hedef alınan davranışın yoğunluğu, nedenleri, sonuçları belirlenmeye çalışılır. Davranış envanterlerinde standart bir uygulama yoktur; fakat iş gören danışmanlığında yararlanılabilecek en önemli araçlardan bir tanesidir. Buna göre araştırmada kararlılık davranışı araştırması, gerilim ve kaygı nedenleri soruşturması, davranışsal öz değerleme anketi, alkol alışkanlığı anketi, ilaç kullanma anketi, sigara kullanma anketi gibi konular tercih edilebilir.

Psikolojik Test ve Envanterlerin İşlevleri

Psikolojik test ve envanter uygulamalarının işlevi aynı kişinin farklı durumlar karşısındaki tepkilerini veya diğer kişilerle arasındaki farklılıkları ölçmektir. Psikolojik test ve envanterler ilk olarak okullarda ve çocuklarda kullanılmıştır. Uygulama alanında ilk yararlı testler zeka geriliği alanında geliştirilmiş, sonrasında da duygusal yönden bozukluğu olanlara, çocuk suçlulara ve daha başka türden davranış bozukluğu olanlara yönelik testler oluşturulmuştur.

Psikolojik test ve envanter uygulamaları ikinci olarak işletmecilik alanında oluşturulmuştur. Sonrasındaysa kişisel danışanlarda, duygusal yardım almada, kendini anlamada, kişisel gelişimini arttırmada kullanılmıştır. Günümüzdeki kullanımına bakıldığında psikolojik test ve envanterler psikiyatrik bozuklukların tanısında, sınıflandırmasında, sıklığını incelemede, yordamada veya prognozda kullanılabilmektedir.

Günlük kullanımda psikolojik test ve envanterler araştırmalar açısından önemli işleve sahiptir. Her çeşit araştırmada bireysel farklılıkların ölçülmesi mümkün olmaktadır. Bunun için iyi yapılandırılmış testlerden istifade edilmektedir.

Psikolojik Test ve Envanter Türleri

Psikolojik test ve envanter uygulamaları farklı özellikleri bakımından sınıflandırılabilir. En genel sınıflandırma yetenek testleri ve kişilik testleri şeklinde olsa da bunlar da kendi için sınıflandırılabilmektedir. Bireysel duruma ve yaşa göre hangi danışana hangi testin ya da testlerin uygulanacağına merkezimizde uzman psikologlarımız karar vermektedir. Bu açıdan başlıca psikolojik test ve envanter türleri şunlardır:

• Zeka ve Yetenek Testleri: Bu tür testler kişilerin düşünme, sayısal işlem yapma, bellekte tutma, genel bilgiye sahip olma, mantık, sözcük bilgisi, sınıflandırma, farklı olanı bulma, problem çözme, hataları bulma gibi zihinsel becerileri ölçmek için yapılır. Zeka ve yetenek testleri kendi içinde birçok testi barındırır. Bireysel zeka testleri, gruplara uygulanan zeka testleri bunlardan bazıları olup bu testlerin alt kategorisinde de farklı testler oluşturulmuştur.

Zeka ve yetenek testleri pek çok alanda kullanılmaktadır. Öğrenme güçlüğünü teşhis etme, güçlü yanlar, zayıf yanlar ve akademik planlamada bu testlerden yararlanılabilmektedir.

Zeka testleri sözsüz muhakeme, dil becerileri, soyut düşünme, dikkat ve dikkati yoğunlaştırma, görsel beceriler, bilgi işleme hızı gibi çeşitli işlevler içermektedir. Testlerin birçoğunda puanlama standart hale gelmiştir ve sorular uzman tarafından bireye okunur, cevapları kaydedilir ve sonuç değerlendirmesi yapılır.

• Kişilik Testleri: Bu tür testler kişiyi tanımaya yönelik testlerdir. Kişilik testlerle kişilik özellikleri ve psikolojik belirtiler dışında duygudurum, davranış, düşünce, güdülenme, ilgi ve tutumlar da ölçümlenir.

• İlgi ve Tutum Testleri: Bu testler kişilerin duygusal, düşünsel ve davranışsal eğilimlerini, ilgilerini ölçmek için kullanılır. Mesleki eğilimleri ölçmekte ve daha başka durumlardaki tutumları değerlendirmede başvurulabilir.

• Nöropsikolojik Testler: Bu tür testler birçok amaca hizmet eder. En sık uygulama nedeni hastanın yakınmalarının psikolojik mi beyin hasarından kaynaklı mı olduğu belirlenmeye çalışılmasıdır. Ayrıca beyin hasarının bölgesel ya da yaygın olup olmadığını tespit etmekte kullanılır.

• Projektif Testler: Bu testler kişilerin kendini nasıl algıladığını, duyguları, ailesi ve çevresi hakkındaki görüşleriyle alakalı bilgi verir.